Al-Razi merupakan seorang tokoh falsafah Islam yang
banyak menimbulkan kontroversi dalam bidang ilmu falsafah. Sikap dan
pemikirannya dikatakan cenderung kepada pemikiran dan teori ahli
falsafah Yunani kuno seperti Plato. Oleh sebab itu, ramai dalam kalangan
ahli falsafah muslim yang mengecamnya, mereka tidak setuju dengan
sebahagian pendapatnya yang pro-platonisme.
Walau bagaimanapun, al-Razi tetap diletakkan dalam senarai ahli
falsafah muslim yang terkemuka sehingga ke hari ini. Sumbangannya yang
besar dalam bidang perubatan dan kimia sangat berharga kepada generasi
selepasnya. Manakala dalam bidang falsafah, al-Razi memberi sumbangan
besar dalam menghuraikan falsafah logik, metafizik, moral, dan kenabian
dengan cara rasional dan harmoni. Oleh sebab itulah al-Razi terkenal
sebagai seorang ahli falsafah yang rasional dan murni. Al-Razi atau nama
sebenarnya Abu Bakar Muhammad bin Zakaria al-Razi, lahir pada tahun
236H bersamaan 850M. Sesetengah pendapat mengatakan yang beliau lahir
pada 1 Sya'ban 251H bersamaan 865M. Beliau anak kelahiran bum! Iran
iaitu di Ray dekat Tehran merupakan seorang tokoh falsafah yang masyhur
pada kurun ke-3 Hijrah.
Beliau pada zaman mudanya menjadi pemain gambus (rebab,
rebana) sambil menyanyi, kemudian dia meninggalkan pekerjaan itu dan
mempelajari bidang perubatan dan falsafah. Beliau belajar ilmu
kedoktoran dengan Ali ibn Rabban al-Thabari (192 - 240H bersamaan
808-855M) dan belajar ilmu falsafah dengan al-Balkhi. Dalam masa yang
sama beliau juga belajar matematik, astronomi, sastera, dan kimia.Semasa
Mansur ibn Ishaq ibn Ahmad ibn Asad menjadi Gabenor Ray, al-Razi diberi
kepercayaan memimpin rumah sakit (hospital) selama enam tahun (290-296H
bersamaan 902 - 908M). Pada masa ini juga al-Razi menulis buku al-Thibb
al-Mansuri yang dipersembahkan kepada Mansur ibn Ishaq ibn Ahmad.
Kemudian al-Razi berpindah ke Baghdad atas permintaan Khalifah
al-Muktafi (289 - 295H bersamaan 901 - 908M), yang berkuasa pada waktu
itu.
Dalam menjalankan kerjaya kedoktoran, beliau dikenal sebagai
seorang yang pemurah, sayang kepada pesakit-pesakitnya, dermawan kepada
orang-orang miskin dan memberi rawatan kepada mereka secara percuma.
Hitti menyifatkan al-Razi sebagai seorang doktor yang paling agung dalam
kalangan doktor Muslim dan juga seorang penulis yang
produktif.Kemasyhuran al-Razi sebagai doktor bukan sahaja di dunia
timur, tetapi juga di barat; sehinggakan beliau telah digelar The Arabic
Galen. Setelah Khalifah al-Muktafi wafat, al-Razi kembali ke Ray, dan
meninggal dunia pada 5 Syaaban 313H (Oktober 925M).Para sarjana
berpendapat bahawa al-Razi mengalami sakit mata dan kemudiannya buta
pada penghujung hayat-nya. Al-Razi menderita akibat ketekunannya menulis
dan membaca yang terlalu banyak.
Dalam dunia keilmuan, tradisi pro dan kontra tidak
pernah luput sejak zaman dahulu bahkan sehinggalah ke hari ini.
Demikianlah pada zaman al-Razi, beliau tidak terlepas daripada ditentang
oleh para ilmuwan sezamannya.Penentang al-Razi yang dapat dikenal pasti
oleh para sarjana dan ilmuwan Islam ialah Abu Qasim al-Balkhi. Beliau
banyak menulis penolakan terhadap buku-buku al-Razi, terutama buku 'Ilm
al'Ilahi. Begitu juga dengan Syuhaid ibn al-Husain al-Balkhi, beliau
mempunyai banyak perbezaan dengannya al-Razi terutama tentang teori
kesenangan. Teorinya tentang kesenangan itu dijelaskan dalam kitabnya
Tafdhil Ladzdzat al-Na^s, yang ditulis kembali oleh Abu Sulaiman
al-Mantiqi al-Sajistani dalam Siwan al-Hikmah.
Al-Razi merupakan antara tokoh yang produktif dalam
lapangan penulisan. Hal ini terbukti dengan banyak hasil karya beliau
ditemui termasuk yang telah hilang. Tidak kurang daripada 200 buah
karangan termasuk buku, makalah, dan surat-surat telah dihasilkan oleh
al-Razi dicatatkan para pengkaji. Karya-karya beliau banyak
membincangkan persoalan falsafah, perubatan, sains, ketuhanan, al-Quran,
ilmu kalam, bahasa Arab, fiqh dan usul fiqh, geometri, dan
sejarah.Kemasyhuran al-Razi bukan sahaja menjadi kebanggaan kepada dunia
Islam malah ketokohan dan kepakaran beliau turut diakui oleh dunia
barat. Hal ini terbukti dengan banyak karya-karya beliau telah menjadi
rujukan dan panduan dunia barat terutamanya dalam bidang perubatan.
Sehingga kini karya-karya al-Razi masih diguna.
Kitab al-Hawi (Liber Contines) merupakan sebuah
ensiklopedia amalan perubatan terapeutik yang dihasilkan olehnya menjadi
rujukan dunia Eropah. Minat yang mendalam dunia Eropah kepada karya
agung yang seberat 10kg ini terbukti dengan penerbitannya beberapa kali
sejak abad ke-12M lagi sehingga abad ke-17M.Penemuan al-Razi berkenaan
sakit campak cacar tulen (smallpox) dan campak biasa (measal) turut
menjadi bahan rujukan perubatan di dunia Barat malah turut diulangi
penerbitannya beberapa kali sehingga abad ke-18M. Kedua-dua karya ini
juga merupakan sumber kurikulum tradisional di kalangan para pengamal
perubatan Islam.
Kitab al-Mansur (Liber medicinalis ad al Mansorem) juga
karya agung al-Razi dalam dunia perubatan. Al-Razi telah menghasilkan
buku ini ketika beliau di Khurasan di bawah pemerintahan Gabenor
al-Mansur Ibnu Ishaq. Dalam buku ini terkandung 10 penemuan berkaitan
tentang amalan sent dan sains perubatan. Buku ini dianggap satu karya
beliau yang tulen dan mencerminkan kematangan dan kepakaran beliau dalam
amalan perubatan moden. Dalam buku ini juga beliau menekankan betapa
pentingnya cara pemeriksaan yang teliti sebelum membuat sesuatu
kesimpulan tentang sesuatu penyakit. Satu falsafah yang terpenting dalam
karya al-Razi ini ialah kebenaran dalam ilmu perubatan merupakan suatu
yang amat sukar diperoleh dan walaupun banyak tersedia rujukan namun
kurang juga nilainya sekiranya dibandingkan dengan amalan seorang doktor
yang sentiasa menggunakan kuasa pemikiran dan logiknya.Al-Razi
menentang sekeras-kerasnya amalan penipuan dan penyelewengan dalam
amalan perubatan. Padanya penyakit jasmani tidak boleh dipisahkan dengan
penyakit rohani. Oleh sebab itu, dalam merawatnya kedua-dua pendekatan
iaitu rohani dan jasmani terus digemblengkan.
Al-Razi turut memberi sumbangan yang besar dalam bidang
kimia dengan terhasilnya Kitab al-Asrar (The Book of Secrets). Buku ini
telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin dan merupakan sumber utama
maklumat bahan kimia sehingga abad ke-14M. Antara lain kejayaan al-Razi
dalam dunia perubatan ialah penemuan rawatan kepada penyakit cacar dan
pengasingan alkohol dalam penghasilan antiseptik.
Sumbangan al-Razi dalam bidang falsafah tidak kurang
hebatnya, dengan terhasilnya banyak karya tentang falsafah sudah cukup
untuk membuktikan minat yang mendalam al-Razi dalam bidang falsafah.
Karya beliau dalam bidang falsafah yang berjudul Al'Thib al-Ruhani
merupakan karya teragung beliau dalam bidang falsafah. Karya ini
berkisar tentang cara pengubatan penyakit jiwa dan pengubatan fizik yang
menyembuhkan tubuh badan. Antara karya utama yang membincangkan
persoalan falsafah ialah al-Sirah al'Falsafiyyah, Amarah al-lqbal
aI'Dawlah, Kitab al-Ladzdzah, Kitab al-llmi al-Ilahi, Maqalah fi ma baid
al'Thabiiyah, dan al-Syukuk 'ala Proclus.
Alt Sami al-Nasysyar telah mengesan sebanyak 97 buah
buku yang telah dihasilkan oleh al-Razi yang merangkumi bidang-bidang
al-Quran (tafsir) lima buah, Ilmu kalam 40 buah, Falsafah 26 buah,
Bahasa Arab tujuh buah, Fiqh dan Usul Fiqh lima buah, Perubatan tujuh
buah, Geometri lima buah, dan Sejarah dua buah. Brockelman seorang
pengkaji biografi orientalis pula membahagikan penulisan tokoh ini
kepada 13 bidang dengan hanya menemui 38 buah karya sahaja, antaranya
History dua buah, Fiqh tiga buah, Quran tiga buah, Dogmatics 13 buah,
Philosophy lapan buah, Astrology satu buah, Cheiromancy satu buah,
Rhetoric satu buah, Encyclopedia satu buah, Medicine satu buah,
Physionomy dua buah, Alchemy satu buah, dan Mineralogy satu buah.
